توضیحات
ترجمه‌ی سرگذشـت حاجی بابای اصفهـانی که محصول سال‌های پختگی میرزا حبیب اصفهانی و متکی به تجربه‌های گذشته‌ی او به منظور کشف قابلیت‌های زبان فارسی است، یک ترجمه‌ی متعارف نیست و در چارچوبِ تنگِ تعریفِ ترجمه نمی‌گنجد. ترجمه‌ی سرگذشت حاجی بابای اصفهانی بازآفرینی یک اثر گمشده و تلاشی برای نوشتن یک رمان ایرانی ــ اولین رمان ایرانی ــ به دست یک نویسنده‌ی ایرانی‌ست. زبان میرزا حبیب متکی‌ست به فارسی کهن و با اتکا به این پشتوانه است که زمینه‌ی رهایی خودش را از بند زبان رسمی و مُنشیانه‌ی قاجاری فراهم می‌کند. میرزا حبیب ایجاز و استحکام و وقار زبانش را به اسلاف خودش مدیون است و زبان او حلقه‌ی پیوندی‌ست میان فارسی‌نویسی قرن ششم هجری با عصر ما. میرزا حبیب زبانی را که به دست مُنشیان بی‌مایه و ادیبان متظاهر قُلمبه‌سُلمبه‌نویس معاصرش به زبانِ الکنِ به بُن‌بست رسیده و دست و پا بسته‌ای تبدیل شده بود، به یک زبان زنده‌ی داستان‌گو تبدیل کرد و با تسلطی که بر زبان گفتار زمانه‌اش داشت و با پیوند زدن این زبان به زبان نُهصدساله‌ی فارسی، به همنهادی رسید که در قالب رمان به خوبی جا می‌افتاد و جواب می‌داد.
