کتاب توصیف فلسفی علم نوشته غلامحسین مقدم حیدری از نشر نی

نخستین فرهنگستان ایران در سال 1314 ش. با همت ذکاءالملک فروغی (ریاست‌الوزرای وقت) تأسیس شد و در سال 1332 ش.، با درگذشت آخرین رئیس آن ــ‌حسین سمیعی (ادیب‌السلطنه)‌ــ به افول و تعطیلی کشیده شد. از این‌رو کتاب حاضر ازجمله آثار مرجعی است که در دو قسمت مجزا ــ‌کتاب اول و دوم‌ــ و در چندین فصل، به بررسی و تحلیل و در نهایت به تبیین علل و عواملی پرداخته است که به نوعی در ایجاد و روند تاریخی و واژه‌گزینی فرهنگستان اول (1314 – 1320) مؤثر بوده‌اند. با این توضیح که هر فصل کتاب، درعین‌حال که شخصیت تاریخی و پژوهشی مستقل و خاص خود را دارد، اما در نگاهی کلی و پیوندی منطقی، مجموع این فصول ساختار و مبانی تاریخ‌نگاری نخستین فرهنگستان را روشن می‌کند و در حد امکان نیز پاسخ‌گوی تمامی و یا اکثر فرضیه‌هایی است که تاریخ فرهنگستان ایران، بستگی تام و تمام به آن‌ها دارد. بخش اول کتاب، بیشتر جنبهٔ تاریخی و تحلیل پیش‌زمینه‌ها، چگونگی فعالیت‌های علمی – فرهنگی و سازمانی فرهنگستان را مورد مطالعه قرار داده و در قسمت دوم کتاب، ضمن بیان کلیات و قوانین…، تمامی واژه‌های مصوب فرهنگستان ایران، با استفاده از اسناد آرشیوی و نسخهٔ بدل‌های معتبر مورد تصحیح و تعلیق واقع شده است. قدر مسلم این کتاب افزون بر اهمیتی که در زمینهٔ تاریخ واژه‌گزینی و تاریخ ادبیات ایران دارد؛ از نظر تاریخ اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و حتی رجال‌شناسی نیز در تحولات تاریخ معاصر ایران، از جایگاه بسزایی برخوردار است.